Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc tới Ấn Độ để làm gì?

Bộ trưởng quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt (trái) bắt tay Bộ trưởng quốc phòng Ấn Độ A.K. Antony

Trong thời gian gần đây, khu vực châu Á-Thái Bình Dương đã trở thành tâm điểm chú ý của thế giới với nhiều nguy cơ xung đột và thậm chí đã có va chạm xảy ra trong thực tế mà trung tâm ở đây chính là Trung Quốc. Hiện nay Trung Quốc có tranh chấp lãnh thổ và lãnh hải với hầu hết các nước tiếp giáp từ Nga, Ấn Độ đến Nhật Bản, Hàn Quốc cho tới Philippines và Việt Nam… Khu vực biển Tây Thái Bình Dương thời gian qua chứng kiến các cuộc tập trận quân sự với cường độ đậm đặc.

Sự lớn mạnh về mặt kinh tế và quân sự, cũng như chính sách của Trung Quốc với Biển Đông khiến không chỉ các nước trong khu vực lo ngại mà cả những cường quốc bên ngoài cũng phải bận tâm. Mỹ chính thức tuyên bố chuyển trọng tâm sang khu vực châu Á Thái Bình Dương. Phát biểu tại Hội nghị An ninh châu Á, ngày 2/6/2012, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Leon Panetta cho biết số lượng binh sĩ Mỹ và các vũ khí công nghệ cao sẽ được tăng cường tại châu Á Thái Bình Dương trong thập kỷ tới. Kế hoạch của Lầu Năm Góc nhằm mở rộng sự hiện diện của Mỹ ở Đông Nam Á và xa hơn nữa sẽ được tiến hành trong sự phối hợp với các đồng minh và đối tác, chứ Mỹ không xây dựng thêm các căn cứ thường trực mới. Đến năm 2020, Mỹ sẽ triển khai 60% năng lực hải quân của họ tại Thái Bình Dương, và 40% tại Đại Tây Dương, thay đổi so với tỷ lệ 50:50 hiện nay.

Trong bối cảnh trên, chuyến thăm Ấn Độ của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt (từ ngày 3 đến 7/9) được giới quan sát nhiều nước quan tâm. Theo Thời báo Ấn Độ, về mặt chính thức, mục đích chuyến thăm Ấn Độ lần này của ông Lương Quang Liệt là đưa mối quan hệ quốc phòng còn “mỏng manh” giữa hai nước trở lại quỹ đạo, với việc tăng cường các cuộc trao đổi quân sự, các biện pháp xây dựng lòng tin và thảo luận việc triển khai cuộc tập trận “Tay trong tay” giữa quân đội hai nước vào năm tới. Ấn Độ và Trung Quốc sẽ khôi phục các cuộc tập trận chung sau bốn năm gián đoạn. Điều này đã được Bộ trưởng quốc phòng Ấn Độ A.K. Antony tuyên bố sau khi gặp người đồng cấp Trung Quốc Lương Quang Liệt ngày 4/9.

Thời báo Kinh tế (Ấn Độ) số ra ngày 2/9 đi vào phân tích chi tiết khi cho biết rằng chuyến thăm hiếm hoi của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc tới Ấn Độ sẽ đặt mục tiêu giảm các vụ va chạm dọc biên giới giữa hai nước khổng lồ châu Á có vũ khí hạt nhân này trong bối cảnh Bắc Kinh chuẩn bị thay đổi ban lãnh đạo và phải đối phó với mâu thuẫn đang tăng lên ở Biển Đông. Uday Bhaskar - Giám đốc Quỹ Hàng hải Quốc gia, một viện nghiên cứu chính sách có trụ sở tại New Delhi - nhận định: "Giới lãnh đạo Trung Quốc đang có một mục tiêu cốt yếu là chuyển giao quyền lực cho thế hệ tiếp theo một cách thuận lợi nhất. Bởi vậy, họ (Trung Quốc) không muốn các xung đột với Ấn Độ gây ảnh hưởng tiêu cực tới giai đoạn quan trọng này". Chuyến thăm Ấn Độ của ông Lương Quang Liệt - chuyến thăm đầu tiên trong vòng 8 năm qua của một Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc - cũng nêu bật sự cạnh tranh ngày càng tăng giữa hai cường quốc đang nổi này trong bối cảnh cả Bắc Kinh và New Delhi đều nỗ lực tranh giành ảnh hưởng và các nguồn tài nguyên ở châu Á.

Trong khi đó, theo báo Pháp, có hai yếu tố chính buộc Trung Quốc phải tìm cách làm dịu tình hình với Ấn Độ, quốc gia ở phía tây nam và Ấn Độ Dương: Mỹ chuyển hướng chiến lược, tập trung vào khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Yếu tố thứ hai là một số nước ở đông bắc và đông nam châu Á tỏ ra lo ngại, bất bình trước thái độ quyết đoán và hung hăng của Bắc Kinh trong các hồ sơ tranh chấp chủ quyền biển đảo, làm cho tình hình trong khu vực căng thẳng.

Theo đó, mục tiêu đầu tiên của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc là trấn an New Delhi về mối lo ngại Bắc Kinh thiết lập vòng cung “chuỗi ngọc trai” bao vây Ấn Độ. Trong thời gian qua, Trung Quốc không ngừng đầu tư, viện trợ, tăng cường quan hệ với các nước như Pakistan (phía tây Ấn Độ) Maldives, Sri Lanka (phía nam), Miến Điện và Bangladesh (phía đông bắc), làm cho New Delhi lo ngại bị Bắc Kinh bao vây.

Cùng là cường quốc đang trỗi dậy và là láng giềng, Trung Quốc và Ấn Độ có quan hệ phức tạp. Trao đổi thương mại song phương phát triển nhanh, nhưng Trung Quốc luôn tỏ ra nghi ngại về việc Ấn Độ thắt chặt quan hệ với Mỹ. Hơn nữa, ký ức về cuộc chiến tranh biên giới Trung - Ấn vẫn còn sâu nặng tại New Delhi. Trung Quốc và Ấn Độ đã tiến hành 15 vòng đàm phán cấp cao, nhưng vẫn không giải quyết được các tranh chấp về lãnh thổ trong khu vực Himalaya.

Mặt khác, theo giới phân tích, chuyến đi Ấn Độ của tướng Lương Quang Liệt còn để chứng tỏ rằng Bắc Kinh vẫn làm chủ tình hình, đủ khả năng quản lý mối bang giao với New Delhi, vào lúc đảng Cộng sản Trung Quốc chuẩn bị chuyển giao thế hệ lãnh đạo. Và rằng Trung Quốc không muốn có vấn đề gì với Ấn Độ vào lúc này.

Theo một chuyên gia về Trung Quốc của Ấn Độ, trong thời gian qua, việc Bắc Kinh tìm cách thân thiện hơn với New Delhi phản ánh mối lo ngại của Trung Quốc trước tình trạng căng thẳng leo thang tại Biển Đông và nhận thức của Bắc Kinh cho rằng New Delhi đang hợp tác, giúp Mỹ thực hiện chuyển hướng chiến lược bao vây, kiềm chế Trung Quốc.

Nh.Thạch (Tổng hợp)