“Cuộc chiến” Nhật -Trung đã bắt đầu tại Nam Mỹ

Thủ tướng Shinzo Abe (trái) và Tổng thống Mexico Enrique Pena Nieto tại thủ đô Mexico ngày 27/7

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ngày 25/7 bắt đầu chuyến công du 11 ngày tại 5 quốc gia Nam Mỹ (Mexico, Trinidad, Tobago, Colombia, Chilê và Brazil). Đặc biệt,  chuyến đi của ông Abe diễn ra ngay sau khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới từ khu vực này về.

Ngày 17/7, lãnh đạo Trung Quốc đến Brazil, mở màn chiến dịch chinh phục châu Mỹ Latinh. Thành quả cụ thể đầu tiên tại Nam Mỹ là Trung Quốc cùng với 4 cường quốc kinh tế khác đã lập ra một ngân hàng phát triển, mà trụ sở chính sẽ được đặt tại Thượng Hải. Ngân hàng này được lập ra với mục tiêu giúp các nước đang phát triển có được quyền tự chủ trước các định chế tài chính do Mỹ chi phối.

Trong nhiều năm qua, Bắc Kinh đã nhanh chóng vươn lên thành đối tác thương mại đứng hàng thứ 2 ở khu vực Mỹ Latinh. Theo con số chính thức của Bắc Kinh thì trao đổi thương mại giữa Trung Quốc với các nước trong khu vực này hiện là 261,6 tỷ USD. Thậm chí, riêng với Brazil, đầu tầu kinh tế của Nam Mỹ, Trung Quốc đã soán ngôi đầu của Mỹ trong trao đổi thương mại. Tỷ trọng trao đổi làm ăn của Trung Quốc với khu vực này chủ yếu dựa trên việc Trung Quốc mua ồ ạt nguyên vật liệu cơ bản của Mỹ Latinh và bán lại những sản phẩm gia công. Mối quan tâm chủ yếu của Trung Quốc hiện nay tập trung vào các dự án mời thầu cho ngành đường sắt, đường bộ và sản xuất điện.

Một điểm đến không thể thiếu của lãnh đạo Trung Quốc lần này đó là Venezuela, nguồn cung cấp dầu lớn mà Bắc Kinh cũng như Caracas đều muốn trở thành những bạn hàng lớn của nhau. Tại Argentina, Trung Quốc cũng hứa đầu tư 7,5 tỷ USD vào ngành năng lượng và giao thông. Tại Cuba, 29 hiệp định được ký kết để tài trợ việc thăm dò dầu mỏ tại khu vực vịnh Mexico.

Theo André Perfeito, nhà phân tích Brazil, Trung Quốc tới Mỹ Latinh là bởi Mỹ không còn ở thế thượng phong để có thể bảo vệ thị trường này, trong khi Trung Quốc tỏ ra rất khôn khéo và đổ 20% vốn đầu tư nước ngoài của mình.

Giống như Trung Quốc, Thủ tướng Nhật cũng đặt trọng tâm vào các vấn đề năng lượng, nông phẩm, cơ sở hạ tầng…trong chuyến công du lần này. Sau thảm họa Fukushima, Nhật Bản muốn đa dạng hóa các nguồn năng lượng và đặc biệt nhắm đến nguồn dầu lửa của khu vực Nam Mỹ. Theo truyền thông Nhật, Thủ tướng Abe và Tổng thống Brazil Dilma Rousseff sẽ tuyên bố xây dựng giàn khoan dầu sử dụng công nghệ Nhật Bản. Trong cuộc hội kiến vào ngày 31/7, hai bên dự kiến sẽ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tự do đi lại và an toàn trong những hải phận và không phận quốc tế. Hãng tin Kyodo dẫn nguồn tin từ phái đoàn Nhật Bản nói, bản dự thảo tuyên bố chung cũng sẽ đề cập đến việc tranh chấp Biển Đông nên được giải quyết hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, không dùng vũ lực hoặc đe dọa.

Bản tuyên bố lưu ý đến hành động của Trung Quốc đơn phương tuyên bố vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông cuối tháng 11/2013 và việc Bắc Kinh ngày càng quyết liệt hơn trong tranh chấp ở Biển Đông và biển Hoa Đông.

Thủ tướng Abe cũng sẽ tham dự Thượng đỉnh Cộng đồng Caribê, một dịp để ông đề cập đến các vấn đề về năng lượng, ngư nghiệp và dự án phòng chống thiên tai.

Ngoài ra, lý do chính trị và ngoại giao cũng là động lực thúc đẩy ông Abe trong chuyến công du này. Tokyo nhắm đến chiếc ghế không thường trực tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc vào năm 2016.

Quyền lợi của Nhật Bản ở Mỹ Latinh tương tự với quyền lợi của Trung Quốc. Chuyên gia Eric Boulanger của Đại học Québec, nhận định: “Thủ tướng Abe không muốn buông tha một tấc đất nào cho Trung Quốc. Đây còn là mũi tên thứ ba trong chính sách kinh tế Abenomics: mở cửa kinh tế cho cạnh tranh quốc tế”.