EU "miễn cưỡng” trừng phạt Nga theo lệnh Mỹ?

Lãnh đạo EU đã phải miễn cưỡng tăng cường trừng phạt Nga theo lời kêu gọi của Mỹ

Theo thông báo của Hội đồng EU, 15 cá nhân và 18 pháp nhân của Nga sẽ được bổ sung vào danh sách bị đóng băng tài sản và từ chối cấp thị thực nhập cảnh vào EU. Như vậy, danh sách trừng phạt của EU giờ đây có 87 cá nhân và 20 pháp nhân. Họ bị cáo buộc phá hoại sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraina.

Chỉ vài ngày sau vụ rơi máy bay MH17 của Malaysia ở Ukraina, Mỹ đã mở rộng danh sách trừng phạt gồm nhiều doanh nghiệp Nga, trong đó có Rosneft và Novatek, cũng như Gazprombank, một phần của tập đoàn nhà nước Gazprom... Washington cho rằng lực lượng đòi liên bang hóa ở Ukraina bắn hạ MH17 bằng tên lửa của Nga cung cấp.

Tuy nhiên, từ đó đến nay, sau nhiều lần bị Mỹ “nhắc nhở thể hiện tinh thần liên minh”, tức là cũng phải áp dụng các biện pháp trừng phạt Nga tương tự, mãi tới ngày 25/7, EU mới đưa ra một danh sách những cá nhân và tổ chức Nga bị trừng phạt sau…5 lần trì hoãn. Nhưng điều đáng nói là các biện pháp mới thông báo của EU lại ở trạng thái “treo”, tức là chưa áp dụng ngay tức khắc. Thời điểm nào áp dụng thì lãnh đạo EU không thông báo chỉ nói là  phụ thuộc vào sự hợp tác của Nga trong việc điều tra vụ rơi máy bay MH17. Ngày 22/7, Nga đã chính thức chuyển cho EU toàn bộ dữ liệu quan sát khách quan về vụ tai nạn máy bay Boeing của Malaysia ở Ukraina và Moskva tỏ ra rất hợp tác trong vụ rơi máy bay này, nên không rõ các biện pháp trừng phạt mới của EU có được áp dụng hay không.

Sự chần chừ của “những người bạn Mỹ” trong việc trừng phạt Nga còn được giải thích qua sự phụ thuộc giữa Bruxelles và Moskva. Việc Mỹ có thể dễ dàng áp dụng các biện pháp gây tổn hại cho Nga là điều dễ hiểu vì quan hệ kinh tế giữa hai bên không nhiều. Chuyện tạm ngưng các dự án hợp tác với Nga không thể tác động lớn tức thì tới nền kinh tế và cục diện chính trị ở Mỹ. Trong khi đó, với châu Âu, sự ràng buộc của khối này với Nga rất mật thiết. Một bước đi sai lầm sẽ khiến các chính trị gia EU phải trả giá tức khắc. Nga là đối tác thương mại lớn thứ ba của EU, với kim ngạch khoảng 330 tỷ USD. Đức, Pháp, Ý và Hà Lan tất cả đều có mối quan hệ kinh doanh với kim ngạch hàng tỷ USD với Nga. Chưa kể đa phần các nước châu Âu đang sử dụng khí đốt của Nga, một số nước còn tham gia vào các dự án cung cấp khí đốt với Nga. Sự ràng buộc như thế chắc người Mỹ cũng hiểu.

Còn nữa, nếu như Mỹ là một thực thể thì EU lại gồm 28 nước khác nhau. Một biện pháp trừng phạt Nga có thể lợi cho thành viên này nhưng lại là tai hại cho các thành viên khác.

Điển hình là những tranh cãi giữa Anh và Pháp đang diễn ra.

Tối 21/7, Tổng thống Pháp François Hollande tuyên bố vẫn giao chiếc tàu chiến Mistral đầu tiên cho Nga. Ông Hollande nói: “Chiến hạm Mistral thứ nhất theo hợp đồng đã hầu như hoàn tất và sẽ được giao như dự kiến vào tháng 10. Hiện nay chưa có mức độ trừng phạt nào được quyết định có thể ngăn trở được việc này. Còn chiếc Mistral thứ hai thì còn tùy thuộc vào thái độ của Nga”.

Việc chuyển giao này đối với Anh là “khó thể chấp nhận được”. Thủ tướng Anh David Cameron còn kêu gọi EU cấm bán vũ khí cho Nga vì cho rằng Moskva trang bị vũ khí và huấn luyện phe ly khai tại Ukraina. Đồng thời, lãnh đạo Anh cũng khẳng định là Luân Đôn đã ngừng xuất khẩu vũ khí cho Nga, như đã cam kết hồi tháng 3/2014.

Tuy nhiên, hai ngày sau khi Thủ tướng Anh chỉ trích Pháp về vụ bán vũ khí cho Nga, ngày 23/7, theo bản báo cáo của Nghị viện Anh, chính quyền Luân Đôn đã cấp 251 giấy phép xuất khẩu vũ khí và các thiết bị quân sự sang Nga, với tổng giá trị lên tới 167 triệu Euro. Các giấy phép này vẫn đang có hiệu lực, cho phép xuất khẩu sang Nga các loại vũ khí đạn dược hạng nhẹ, áo chống đạn, các thiết bị mã hóa, thông tin liên lạc quân sự… Cho đến nay, mới chỉ có 31 giấy phép bị đình chỉ hoặc bị rút bỏ.

Ngay sau thông tin này, Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius đã mỉa mai là ngài Thủ tướng Anh nên xem lại những phát biểu của mình và còn nhắc nhở rằng có không ít công ty Nga đang góp phần biến Luân Đôn thành một trong những thị trường tài chính lớn của thế giới.

Bàn về các biện pháp mới của EU nhằm vào Nga, nhiều nhà lập pháp Mỹ nghi ngờ về mức chấp nhận của các quốc gia châu Âu khi đề cập đến các biện pháp trừng phạt có thể làm tổn hại đến nền kinh tế của họ. Thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain nói, trong một thời gian dài châu Âu phụ thuộc vào Nga về năng lượng, các biện pháp trừng phạt của EU sẽ yếu ớt. Ông nói: “Người châu Âu sẽ không làm gì đâu. Nếu ai đó tin là các biện pháp trừng phạt của châu Âu là chắc chắn thì tôi có đi đầu xuống đất”.

Cuộc chiến “trừng phạt” giữa Nga và phương Tây nổ ra khi Moskva bị cáo buộc gây ra cuộc khủng hoảng Ukraina. Mỹ luôn tiên phong trong việc đưa ra các biện pháp trừng phạt Nga, từ nhẹ tới nặng, từ việc cấm đi lại của một số quan chức chính trị và kinh tế tới đình chỉ các dự án hợp tác giữa hai bên. Ngược lại, Nga cũng có đòn trả đũa tức thì với các biện pháp của Mỹ. Cũng giống như những lần trước, lần này EU lại đi sau Mỹ và chính xác là “bắt chước” gần đúng những gì Washington áp đặt với Moskva. Tuy nhiên, nếu như các biện pháp của Mỹ mỗi lúc một nặng ký thì sự “theo sau” của EU mỗi lúc một chậm trễ.

Châu Âu đang phải bất đắc dĩ thể hiện “tinh thần đoàn kết” với Mỹ trong việc trừng phạt Nga.