Xung quanh chuyến thăm châu Á của Tổng thống Mỹ:

Nước Mỹ “ba đầu sáu tay”

06:00 | 23/04/2014

2,667 lượt xem
Theo dõi PetroTimes trên
|
Trong khi vẫn còn đang “bê bết” ở bãi lầy Trung Đông, Mỹ xoay trục sang châu Á. Cuộc khủng hoảng tại Ukraina nổ ra khiến Mỹ “bổ nhào” về châu Âu… Sự “xông pha” khắp nơi khiến người ta có cảm giác nước Mỹ đang có “ba đầu sáu tay”.

Từ ngày 22/4, ông Obama sẽ lần lượt đi thăm các nước Nhật Bản, Hàn Quốc, Malaysia và Philippines. Tất cả các quốc gia này đều đang có tranh chấp với Bắc Kinh trong vùng biển Ðông và Hoa Ðông. Theo giới quan sát, qua chuyến thăm này, lãnh đạo của các quốc gia này sẽ đo lường sự sẵn sàng trợ giúp của ông Obama nếu xảy ra sự xung đột. Lo lắng này hoàn toàn có cơ sở. Trước cuộc khủng hoảng Ukraina, kế hoạch xoay trục sang châu Á của Mỹ đã vấp phải nhiều lực cản. Đó là quan hệ với cường quốc đang vươn lên là Trung Quốc vẫn khó khăn; Mỹ lại mâu thuẫn về các vấn đề quan trọng với đồng minh khu vực lớn nhất là Nhật Bản và thứ ba là thỏa thuận Hiệp ước đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) không được hoàn tất theo thời hạn mong muốn.

Ngoài ra, những thể hiện của Mỹ đã khiến một số nước đồng minh châu Á nghi ngờ. Mỹ luôn nói đặt trọng tâm đối ngoại vào châu Á. Nhưng việc Tổng thống Obama lỗi hẹn với các lãnh đạo khu vực này hồi tháng 10/2013 đã khiến sự khả tín của Mỹ bị nghi ngờ. Phải chăng Mỹ đã từ bỏ mục tiêu ấy? Trong bản Thông điệp Liên bang đọc ngày 28/1/2014, Tổng thống Obama nói, vấn đề đối ngoại chỉ chiếm một vai trò rất khiêm nhường và khu vực châu Á - Thái Bình Dương không là ưu tiên chính. Điều này khiến nhiều nhà bình luận khi đó cho rằng các nước đồng minh của Mỹ chưa thấy đủ tin tưởng với chính sánh chuyển trục về châu Á.

Nước Mỹ “ba đầu sáu tay”

Các nhà hoạt động Hồi giáo Malaysia biểu tình phản đối chuyến thăm Malaysia của Tổng thống Mỹ Barack Obama, bên ngoài Đại sứ quán Mỹ tại Kuala Lumpur

Kế hoạch xoay trục này còn vấp phải một số lực cản ngay trong nội bộ Mỹ. Ngay từ đầu, chính sách này của Obama đã gặp phải rất nhiều chỉ trích cho rằng không có đủ cơ sở vững chắc mà bằng chứng là sự thay đổi trong cách mô tả chính sách: tái cân bằng, dịch chuyển, thay đổi thái độ và “Giấc mơ Thái Bình Dương”. Thách thực nội bộ lớn nhất cho kế hoạch này, đó là việc chính Đảng Dân chủ của ông Obama hiện đang nắm Thượng viện lại không muốn ủng hộ hiệp ước TPP.

Với những khó khăn trên, có thể thấy trục xoay của Mỹ sang châu Á bị kẹt và thậm chí còn chưa biết là nó đang xoay hướng nào. Trong tình thế đó, cuộc khủng hoảng Ukraina lại khiến chính quyền Obama phân tâm xoay trục. Ngay từ khi kế hoạch này được đề ra, châu Âu đã cảm thấy bị bỏ rơi. Khác hẳn với những người tiền nhiệm, Tổng thống Obama không hào hứng thúc đẩy quan hệ “liên Đại Tây Dương”. Thậm chí, ông còn không dự Thượng đỉnh Mỹ - châu Âu, được tổ chức tại Madrid 2010.

Giờ đây châu Âu kêu gọi Mỹ tiếp tục đảm nhiệm vai trò lãnh đạo. Để trấn an châu Âu, ngày 24/3, trên đường tới Hà Lan dự Hội nghị Thượng đỉnh bất thường G7 bàn về vấn đề Ukraina và Thượng đỉnh về an ninh hạt nhân, Tổng thống Obama, khi trả lời phỏng vấn của nhật báo Hà Lan Volkskrant, đã khẳng định lại sự ủng hộ của Mỹ đối với Liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO). Theo ông, đó là “liên minh mạnh nhất, hiệu quả nhất trong lịch sử nhân loại”. Nguyên thủ Mỹ cũng nhắc lại điều 5 trong Hiến chương NATO về nghĩa vụ của các thành viên bảo vệ lẫn nhau và cảnh báo: “Đừng có ai thắc mắc về sự gắn bó của Mỹ đối với an ninh của châu Âu”.

Đồng thời, Tổng thống Obama cũng mong muốn châu Âu đừng tiếp tục nghĩ rằng Washington không quan tâm đến lục địa này khi thực hiện chiến lược xoay trục sang châu Á. Nguyên thủ Mỹ giải thích: “Trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, châu Âu là cội nguồn của nhiều thách thức về an ninh quốc tế. Giờ đây, NATO là cơ sở bảo đảm cho an ninh chung. Do vậy, việc Mỹ đóng một vai trò rộng lớn hơn tại châu Á, trong mọi trường hợp, không có nghĩa là Washington quay lưng lại với các cam kết tại châu Âu”; quan hệ với các đồng minh và đối tác châu Âu là hòn đá tảng trong cam kết quốc tế của Mỹ, điều này được thể hiện qua việc cùng tham gia tác chiến tại Afghanistan và các nỗ lực ngoại giao trong hồ sơ Iran, Syria.

Tuy nhiên, trong bối cảnh giảm chi phí quốc phòng, Mỹ không thể dàn trải sức lực khắp nơi. Chính vì thế, Tổng thống Obama nhấn mạnh, châu Âu phải chia sẻ gánh nặng trong lĩnh vực an ninh tập thể: “Như chúng tôi đã thường xuyên nói vơí các đồng minh châu Âu, chúng tôi muốn thấy có thêm nhiều nước châu Âu thực hiện cam kết của mình về chi phí quân sự”.

Trở lại với chuyến thăm châu Á tuần tới của ông Obama. Đây là chuyến công du châu Á thứ năm nhưng là chuyến công du đầu tiên của ông đến khu vực này, kể từ khi Trung Quốc vào năm ngoái tuyên bố thiết lập một Vùng Nhận dạng Phòng không trên vùng biển Hoa Đông, một hành động mà Mỹ cho là không có tính chính đáng.

Hôm 18/4, các cố vấn của Tổng thống Mỹ cho biết trong chuyến công du châu Á lần này ông Obama sẽ tái khẳng định sự yểm trợ vững chắc của Mỹ đối với các đồng minh, nhấn mạnh vai trò của Mỹ như một cường quốc Thái Bình Dương, đồng thời cố trấn an các nước trong khu vực rằng chính sách xoay trục sang châu Á của Washington vẫn không thay đổi.

Cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ Susan Rice hôm 20/4 nói: “Vào lúc đang có nhiều căng thẳng khu vực, đặc biệt là do vấn đề Triều Tiên và các tranh chấp lãnh hải, chuyến công du này sẽ là dịp để Mỹ khẳng định cam kết duy trì một trật tự dựa trên luật lệ trong khu vực”. Theo bà Rice, Tổng thống Obama khi đi thăm 4 nước châu Á sẽ nhấn mạnh rằng Washington muốn các tranh chấp lãnh hải ở vùng biển Hoa Đông và Biển Đông phải được giải quyết một cách hoà bình, đúng theo công pháp quốc tế. Cho tới nay, Washington vẫn không đứng về bên nào trong các tranh chấp lãnh hải ở hai vùng biển nói trên, nhưng thường khiến Bắc Kinh tức giận khi yêu cầu là những tranh chấp này phải được giải quyết trên cơ sở đa phương, trong khi Trung Quốc chỉ muốn thương lượng song phương với các nước có liên quan để dễ dàng áp đảo.

Ngoài tranh chấp lãnh hải, Mỹ cũng đang phải đối phó với những hành động khiêu khích của Triều Tiên. Theo lời ông Ben Rhodes, phó cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ, ngoài cuộc hội đàm với Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-Hye, ông Obama sẽ ngỏ lời với bộ chỉ huy lực lượng Mỹ - Hàn và nghe báo cáo về những hành động đáp trả thái độ khiêu khích của Bình Nhưỡng.

Sau Hàn Quốc, ngày 26/4, ông Obama sẽ là Tổng thống Mỹ đầu tiên của Mỹ kể từ chuyến đi của Tổng thống Johnson năm 1966 đến thăm Malaysia. Đặc biệt trong chuyến viếng thăm nước này, Tổng thống Obama sẽ phát biểu với các lãnh đạo trẻ Đông Nam Á tại Đại học Malaysia. Sáng ngày 28/4, Tổng thống Mỹ sẽ đến Philippines để hội đàm với Tổng thống Benigno Aquino và hai nhà lãnh đạo sẽ mở cuộc họp báo chung sau đó.

Bên cạnh các vấn đề mang tính địa chính trị, các nước châu Á cũng trông chờ là trong chuyến công du lần này, Tổng thống Obama sẽ đạt được tiến bộ trong đàm phán giữa Mỹ với Nhật Bản về hiệp định TPP. Cho tới nay, các nhà thương thuyết của hai nước vẫn chưa giải quyết được những bất đồng về việc mở cửa hai khu vực công nghiệp xe hơi và nông nghiệp.

Sau những hành động cương quyết của Nga tại Ukraina, một số tờ báo Mỹ khuyên chính quyền Obama nên xoay trục lại châu Âu. Không hiểu thời gian tới chính quyền Mỹ sẽ xoay cái trục đi đâu.

Th.Long (tổng hợp)