Lời cảnh tỉnh cần thiết

Năng lượng Mới số 314

Trong khi chi phí quân sự thế giới năm 2013 giảm 1,9% so với năm 2012, ở mức 1.750 tỉ USD, nhưng ngân sách quốc phòng tại châu Á lại tăng khá mạnh, đáng kể nhất là Trung Quốc - tăng khoảng 7,4% lên mức 188 tỉ USD, đứng thứ 2 thế giới sau Mỹ. Và điều này khiến các quốc gia láng giềng Trung Quốc không khỏi quan ngại khi Bắc Kinh đang trỗi dậy theo hướng gia tăng quân sự.

“Lực lượng chiến đấu kiểu mới”

Ngày 15/4, Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quân ủy Trung ương Tập Cận Bình đã triệu tập cuộc họp đầu tiên của Ủy ban An ninh quốc gia (mới được thành lập từ tháng 11/2013) với tuyên bố, Trung Quốc cần có cách tiếp cận phối hợp đối với các thách thức trong và ngoài nước, bao gồm cả tình trạng bất ổn xã hội trong khoảng thời gian "phức tạp nhất trong lịch sử".

Trước đó (14/4), trong chuyến thăm trụ sở Bộ Tư lệnh Không quân, ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh tới việc không quân phải đóng vai trò quyết định trong an ninh quốc gia, cũng như chiến lược quân sự của Trung Quốc; đồng thời yêu cầu bố trí thêm các nguồn lực cho "lực lượng chiến đấu kiểu mới", để đảm bảo quân đội có thể đối phó "hiệu quả và nhanh chóng" trước mọi tình huống khẩn cấp và xu hướng vũ khí không gian đang gia tăng. Cũng trong ngày 15/4, Tân Hoa xã cho biết, Trung Quốc đã quyết định hủy cuộc thao diễn hải quân quốc tế dự kiến được tổ chức vào cuối tháng này ở Thanh Đảo. Tuy nhiên, một cuộc tập trận hải quân đa phương vẫn được tiến hành trong thời gian diễn ra Hội nghị Chuyên đề Hải quân tây Thái Bình Dương.

Tàu tuần tra Trung Quốc xuất hiện gần hải phận quần đảo tranh chấp SenkakuĐiếu Ngư

Sau khi tờ Nhân dân nhật báo đưa tin, quân đội Trung Quốc có thể thành lập một lực lượng đặc biệt cấp sư đoàn để đổ bộ chiếm quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ở biển Hoa Đông, trước khi Lực lượng Phòng vệ mặt đất Nhật Bản có thể phản ứng cùng với sự trợ giúp của Mỹ, trang mạng Military Parade (có trụ sở tại Moskva, Nga) cho rằng, Bắc Kinh đang nỗ lực tăng cường khả năng tái chiếm chuỗi đảo đang nằm dưới quyền quản lý của Tokyo. Động thái mua 4 tàu đổ bộ đệm khí lớp Zubr từ Ukraine mới đây của Trung Quốc là minh chứng rõ nhất cho nhận định kể trên. Bởi tàu đổ bộ đệm khí lớp Zubr vừa chạỵ nhanh (111km/h), vừa có thể chuyên chở một lượng lớn binh sĩ (500 lính/tàu) để phục vụ tác chiến đổ bộ.

Trong khi đó, mạng quân sự sina.com (Trung Quốc) cho rằng, sau khi bị Mỹ và phương Tây trừng phạt, Nga đã tìm cách liên kết với Trung Quốc. Tập đoàn Khí đốt Gazprom của Nga đang cân nhắc phát hành trái phiếu bằng đồng NDT để đối mặt với mối đe dọa tài chính. Phó thủ tướng Nga Arkady Dvorkovich cho biết, Nga - Trung hy vọng cuộc đàm phán cung ứng khí đốt đã kéo dài 10 năm sẽ hoàn thành trước khi Tổng thống Putin thăm Bắc Kinh trong tháng 5 và hai bên sẽ tăng cường hợp tác về cung ứng dầu mỏ, sản phảm dầu mỏ, than đá và điện.

Ngày 15/4, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn lời ông Richard Heydarian thuộc Đại học Ateneo De Manila của Philippines cho rằng, Trung Quốc đang ngày càng cảm thấy bị dồn vào chân tường khi đề cập đến vụ kiện “đường lưỡi bò” ở Biển Đông. Và thất vọng lớn nhất của Bắc Kinh chính là việc Washington từ bỏ quan điểm trung lập về yêu sách “đường lưỡi bò” của Trung Quốc ở Biển Đông.

Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á Daniel Russel từng cảnh báo, Trung Quốc không nên dùng vũ lực để đòi chủ quyền ở châu Á, đồng thời nhận định: Bắc Kinh đang thực hiện những động thái mang tính đe dọa đối với các quốc gia trong khu vực. Ông Daniel Russell cũng cho rằng, Philippines không phải sợ bất cứ sự “báo thù” nào khi đề cập tới việc Mỹ điều máy bay, tàu chiến hỗ trợ cho hoạt động tiếp tế của Manila tại bãi Cỏ Mây (nằm trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam) thực sự khiến Trung Quốc tức giận.

Nhận định của giới chuyên môn

Trang web Tin tức Quốc phòng (Mỹ) vừa dẫn báo cáo của Tập đoàn Phân tích hải quân quốc tế (AMI) ở Mỹ cho rằng: Đến năm 2032, tại Châu Á - Thái Bình Dương sẽ có ít nhất 100 tàu ngầm mới hoạt động, chiếm 40% số tàu ngầm mới trên thế giới và khu vực này sẽ chi 200 tỉ USD mua tàu chiến, chiếm 25% thị trường tàu chiến mới toàn cầu và sẽ có khoảng 1.000 tàu chiến được đóng mới.

Theo nhận định của chuyên gia Doug Barrie thuộc Viện Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (Anh), việc Nhật Bản và Hàn Quốc chọn mua máy bay Lockheed Martin F-35 đã chứng tỏ mức độ gia tăng về hoạt động tại không phận tranh chấp. Ngoài ra, Tokyo cũng đang mua 4 tàu sân bay để tăng cường cho đội tàu đổ bộ lớp Osumi, mua thêm khu trục hạm trang bị tên lửa đạn đạo 33DDG và khu trục hạm đa nhiệm 25DD nhằm gia tăng khả năng chống tàu ngầm.

Học giả Philippines Richard Heydarian

Ngày 16/4, Vụ trưởng Vụ châu Á và châu Đại Dương của Bộ Ngoại giao Nhật Bản Junichi Ihara đã tới Seoul và hội đàm với Vụ trưởng Vụ Đông Bắc Á của Bộ Ngoại giao Hàn Quốc Lee Sang-deok về vấn đề “phụ nữ Triều Tiên” bị ép làm nô lệ tình dục cho binh sĩ Nhật Bản trong Thế chiến II. Đây là lần đầu tiên Hàn Quốc và Nhật Bản tổ chức đàm phán về vấn đề này. Trước đó (14/4), trang mạng tin Yomiuri dẫn nguồn tin Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, Ngoại trưởng Vương Nghị khẳng định, Bắc Kinh luôn để ngỏ cánh cửa đối thoại với Nhật Bản và Philippines liên quan tới chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư và bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham.

Tờ Sankei dẫn nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Nhật Bản cho biết, để tăng cường khả năng bảo vệ các đảo nhỏ ở Tây Nam nước này, lực lượng phòng vệ trên biển Nhật Bản đã quyết định trang bị thêm một tàu quét lôi và một tàu hộ vệ compact (tàu tích hợp các modun) nhỏ có khả năng săn ngầm. Đây là lần đầu tiên Nhật Bản tìm mua và trang bị tàu hộ vệ compact cho Lực lượng phòng vệ trên biển. Trước đó (10/4), Hạ viện Nhật Bản đã nhất trí thông qua dự luật phê chuẩn Hiệp ước Buôn bán Vũ khí (ATT), hiệp ước quốc tế đầu tiên quy định về hoạt động buôn bán vũ khí thông thường.

Được biết, hồi 14 giờ 40 phút ngày 14/4, tàu tuần tra của Lực lượng bảo vệ bờ biển Nhật Bản (JCG) đã phát hiện thấy tàu Trung Quốc mang tên “Khoa học hiệu” ném một vật thể nào đó xuống biển tại vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Nhật Bản. Theo tờ Asahi Shimbun, Tokyo đang nghiên cứu cơ sở pháp lý cho việc triển khai binh sĩ nếu ngư dân Trung Quốc đổ bộ lên Senkaku/Điếu Ngư. Trước đó (12/4), tại hội nghị "Sáng kiến giải trừ vũ khí hạt nhân và không phổ biến hạt nhân" ở Hiroshima, Ngoại trưởng 12 nước đã ra tuyên bố Hiroshima và Tokyo hy vọng việc này sẽ kiềm chế tham vọng hạt nhân của Trung Quốc.

Vị thế của ASEAN được tăng cường

Ngày 16/4, tại lễ phát động chương trình do Quỹ Nhật Bản tổ chức, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cho biết, ông chủ trương tăng cường quan hệ giữa Tokyo với 10 nước thành viên ASEAN thông qua việc cử khoảng 3.000 giáo viên tiếng Nhật tới khu vực này từ nay đến năm 2020. Tokyo sẽ hỗ trợ tổng cộng 30 tỉ yên (khoảng 294 triệu USD) cho dự án này. Đây được coi là động thái thúc đẩy giao lưu văn hóa với Đông Nam Á của Nhật Bản.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị

Ngày 14/4, khi phát biểu tại Diễn đàn Putrajaya 2014 mang chủ đề "Tăng cường an ninh và ổn định khu vực" ở thủ đô Kuala Lumpur, Thủ tướng Malaysia Najib Razak cho rằng, ASEAN cần làm việc như một tập thể để tăng cường sức mạnh kinh tế, xã hội và an ninh của khối và đạt được nhiều thành tựu hơn nữa vượt ra ngoài lợi ích cá nhân. Bởi thông qua ASEAN, các nước thành viên đã giảm đáng kể các mối đe dọa trong khu vực vì 10 nước thành viên đã thành lập một diễn đàn để giải quyết xung đột và tạo cầu nối cho các vấn đề an ninh.

Ngày 15/4, khi nói với tờ The Nation, Thái Lan, chuyên gia về chính sách đối ngoại Ziad Haider cho rằng, các hoạt động đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) đã bị tàu Trung Quốc và Philippines "vượt mặt". Trước đó (14/4), cựu phóng viên Thái Lan Kavi Chongkittavorn cho rằng, cuộc gặp tại Pattaya, Thái Lan sau cuộc gặp tại Tô Châu, Trung Quốc (hồi tháng 9/2013) sắp tới, quan chức cấp cao ASEAN và Trung Quốc sẽ sẵn sàng trao đổi những vấn đề nhạy cảm xung quanh COC. Tờ Los Angeles Times từng dẫn lời Giáo sư Odd Arne Westad thuộc Trường Khoa học chính trị và kinh tế London (Anh) nhận định, quan hệ ASEAN-Trung Quốc hiện đang đi chệch hướng. Bởi theo Giáo sư Odd Arne Westad, ASEAN - Trung Quốc cần đàm phán một cách hiệu quả về tranh chấp Biển Đông, nhưng việc này hiện vẫn dậm chân tại chỗ.

Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Mỹ từng nhận định, Philippines đã lựa chọn đúng đắn, có bước đi mạnh dạn, dũng cảm trong tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc khi kiện “đường lưỡi bò”. Và sự kiện này cho thấy, Philippines đã rút ra bài học từ bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham - Trung Quốc không có ý định nhượng bộ về yêu sách chủ quyền, không chấp nhận sự trói buộc của luật pháp quốc tế.

“Trông giỏ bỏ thóc”

Ngày 14/4, trang mạng Tin tức Quốc phòng (Mỹ) cho rằng, Nhật Bản quá chú trọng đến mua sắm trang thiết bị giá cao khi tăng cường sức mạnh quân sự nên đã tạo ra sơ hở tác chiến. Theo Chiến lược an ninh quốc gia và Đại cương kế hoạch phòng vệ mới, trong 5 năm tới Nhật Bản sẽ chi 23.970 tỉ yên (khoảng 232,1 tỉ USD) để tăng cường sức mạnh quân sự. Theo ông Grant Newsham, chuyên gia của Diễn đàn Nghiên cứu chiến lược Nhật Bản, chương trình mua sắm kể trên vì tiến hành theo cách làm cũ - chắp vá để sử dụng, nên khó tránh khỏi những sai sót, nhất là vẫn không thể duy trì khả năng phòng không liên tục đối với chuỗi đảo thứ nhất.

Trong khi đó, nhà phân tích quân sự Nhật Bản Shinichi Kiyotani thậm chí còn chỉ rõ, tại sao Bộ Quốc phòng chỉ mua 3 máy bay do thám không người lái Global Hawk đắt tiền, trong khi phải cần tới 5 chiếc “vừa tầm” như máy bay không người lái Heron mới có thể bảo đảm theo dõi trong mọi điều kiện thời tiết và đáp ứng nhu cầu bảo trì, bảo dưỡng cũng như những phát sinh ngoài ý muốn.

Nhà báo kỳ cựu Thái Lan Kavi Chongkittavorn

Cùng ngày 14/4, Tập đoàn xuất khẩu vũ khí quốc gia Rosoboronexport của Nga cho biết, có thể Malaysia sẽ quan tâm tới việc mua hệ thống tên lửa phòng không mới nhất của Moskva được trưng bày tại triển lãm vũ khí quốc tế châu Á DSA-2014 (từ 14 đến 17/4). Bởi trước đó Malaysia từng quan tâm tới hệ thống tên lửa đất đối không tầm trung Buk-M2E, hệ thống pháo/tên lửa phòng không Pantsir-S1, các hệ thống tên lửa chống tăng Kornet-E/EM và Metis-M1, cùng với các tàu tuần tra lớp Mirazh, Sobol và Mangust.

Cũng trong ngày 14/4, trang mạng Trung tâm phân tích chiến lược và công nghệ Nga đưa tin, trong khuôn khổ chương trình đổi mới tàu ngầm trị giá 30 tỉ USD của hải quân, Australia có thể sẽ mua tàu ngầm thông thường lớp Soryu do Nhật Bản nghiên cứu chế tạo. Bởi trước đó, người phụ trách trang bị quốc phòng Australia Warren King đã bí mật thăm Nhật Bản và đàm phán về khả năng mua tàu ngầm thông thường lớp Soryu. Bộ trưởng Quốc phòng Australia David Johnston cũng vừa đề cập tới vấn đề này. Một trong những lý do khiến tàu ngầm lớp Soryu được quan tâm bởi chỉ khoảng 600 triệu USD/chiếc, chưa bằng 50% giá tàu ngầm tương tự do Australia chế tạo.

Giới truyền thông cho biết, khoảng 1 năm tới Tập đoàn Lockheed Martin sẽ thực hiện giao dịch quốc tế đầu tiên đối với tàu chiến lớp Freedom với những đối tác tiềm năng tại Châu Á - Thái Bình Dương. Ngày 14/4, Hãng Kyodo dẫn lời người đứng đầu quân đội Đài Loan Nghiêm Minh cho biết, Mỹ đã đồng ý giúp Đài Loan chế tạo tàu ngầm tấn công, đồng thời khẳng định sẽ tiếp tục hối thúc Washington bán 8 tàu ngầm cho Đài Bắc cũng như mua thêm tàu ngầm của các nước khác. Theo mạng Jane's Defense Weekly, sĩ quan chỉ huy căn cứ không quân trên đảo Ranai thuộc quần đảo Natuna, Indonesia, Trung tá Andri Gandy cho biết, không quân Indonesia đang có kế hoạch nâng cấp căn cứ không quân này để sử dụng cho máy bay chiến đấu Su-27 và Su-30.

Hồng Thất Công - Tuấn Quỳnh