Quan hệ Mỹ - Cuba bước sang chương mới

Tổng thống Obama thông báo về việc bình thường hóa quan hệ với Cuba trên truyền hình tại Nhà Trắng ngày 17/12.

Sau những nỗ lực đàm phán bí mật trong vòng 18 tháng (từ tháng 6/2013) với sự giúp đỡ của chính phủ Canada và Giáo hoàng Francis, Tổng thống Obama và Chủ tịch Cuba Raúl Castro cuối cùng đã thống nhất dẹp quá khứ thù địch sang một bên để nhường chỗ cho quan hệ mới giữa 2 quốc gia chỉ cách nhau vẻn vẹn 145 cây số.

“53 năm qua cho thấy rằng sự cô lập không đem lại tác dụng gì. Đã đến lúc chấm dứt cách tiếp cận lỗi thời trong nhiều thập kỷ mà nó đã gây ảnh hưởng tới lợi ích của cả 2 bên. Hai quốc gia sẽ bình thường hóa quan hệ”. Phát biểu trên của Tổng thống Obama được đưa ra cùng ngày La Habana trả tự do cho điệp viên Mỹ Alan Gross vì lý do nhân đạo sau 5 năm giam giữ. Alan Gross được ông Obama miêu tả như một trong những nhân viên tình báo quan trọng nhất mà Mỹ từng có tại một đất nước Cộng sản và là người làm sáng tỏ một số hoạt động gián điệp của Cuba trong thời gian dài. Tiếp sau động thái đó, Mỹ cũng đã thả 3 điệp viện của Cuba bị giam giữ từ năm 2001.

Alan Gross và vợ - bà Judy trong cuộc họp báo tại Washington ngày 17/12

Tại La Habana, Chủ tịch Raúl Castro đã khẳng định rằng chính phủ  sẵn sàng đối thoại về “sự khác biệt sâu sắc” giữa 2 quốc gia, đặc biệt về vấn đề liên quan tới chủ quyền quốc gia, dân chủ, nhân quyền và chính sách đối ngoại. Ông Castro cho biết: “Quyết định của ông Obama xứng đáng nhận được sự tôn trọng và sự thừa nhận của người dân Cuba.”

Trong khi nhiều Nghị sĩ Đảng Cộng hòa nhận xét việc bình thường hóa quan hệ là “sự nhượng bộ thiếu suy xét” của Tổng thống Mỹ thì cũng có một số nghị sĩ từ đảng này và đa số Nghị sĩ Đảng Dân chủ ủng hộ sự biến chuyển đặc biệt trên. Chính quyền cho hay sự tái thiết quan hệ này là quyết định đến từ 2 phía. Các biện pháp thúc đẩy thương mại và liên lạc không phải sự nhượng bộ nhưng là quyết định đơn phương bởi Mỹ tin rằng nó sẽ giúp thực hiện được các mục tiêu của Mỹ nhằm thúc đẩy dân chủ tại Cuba.

Công đồng quốc tế ngay lập tức đã bày tỏ sự ủng hộ với quyết định lịch sử trên. Trong bài phát biểu  trước báo giới ngày 17/12, Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki-Moon đã lên tiếng hoan nghênh bước đột phá trong quan hệ ngoại giao giữa 2 quốc gia châu Mỹ. Giáo hoàng Francis chúc mừng 2 bên và cho biết Tòa thánh Vatican luôn ủng hộ và sẵn sàng giúp đỡ để 2 quốc gia hàn gắn quan hệ.

Bên lề Hội nghị Thượng đỉnh thường kỳ lần thứ 35 của khối Thị trường chung Nam Mỹ (MECOSUR), Tổng thống Venezuela Maduro cũng bày tỏ sự vui mừng và nói rằng việc trả tự do cho điệp viên Cuba và quyết định bình thường hóa quan hệ là “bước đi vô cùng đúng đắn, dũng cảm của Tổng thống Obama” đồng thời đây là một chiến thắng của đảo quốc Caribeean. Tổng thống Argentina Cristina Fernandez nhận xét quyết định trên đã mở ra một văn hóa ngoại giao mới là chấm dứt cô lập và các cấm vận kinh tế khác.

Theo sau sự tan băng quan hệ này, các hạn chế thương mại và tài chính sẽ dần được nới lỏng, cũng như các giới hạn về du lịch cho người Mỹ gốc Cuba. Người Mỹ sẽ được phép gửi nhiều tiền hơn sang Cuba, được sử dụng thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng của họ ở quốc gia này. Ngoài ra, họ còn được mang các sản phẩm từ Cuba sang Mỹ với tổng giá trị 400 USD trong đó bao gồm cả xì gà và đồ uống có cồn với trị giá 100 USD. Xuất khẩu từ Mỹ vào Cuba sẽ trở nên dễ dàng hơn. Các doanh nghiệp Mỹ, trong đó có các ngân hàng, sẽ được thiết lập các mối quan hệ làm ăn và thương mại với Cuba.

Chính quyền Obama cũng cho biết sẽ xem xét lại việc liệt Cuba vào danh sách “Các quốc gia tài trợ cho khủng bố” và sẽ làm việc với Quốc hội để cuối cùng dỡ bỏ cấm vận thương mại và các chế tài khác.

Thỏa thuận này là chiến thắng ngoại giao lớn của ông Raúl Castro trước khi rút lui khỏi chính trường vào năm 2018.

Hà My (tổng hợp)