Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn: Tôi viết “Mùa xuân từ những giếng dầu” bằng cảm xúc thật của mình

1. Nói ca khúc Phạm Minh Tuấn là những “bài ca không quên”, luôn có trong hành trang sống “suốt đời mang theo” của lớp lớp thế hệ người nghe cũng không quá. Hàng trăm ca khúc đã được viết một cách rất kỹ thuật mà vẫn đầy đặn cảm xúc. Trong trẻo. Trữ tình. Ngọt ngào. Sâu lắng. “Đất nước”, “Bài ca không quên”, “Thành phố tình yêu và nỗi nhớ”, “Lối nhỏ vào đời”… rất nhiều ca khúc mang một phong cách nhưng lại không có bài nào giống bài nào. Phạm Minh Tuấn đã làm được điều mà không phải người nhạc sĩ nào cũng làm được: sáng tạo không ngừng nghỉ và không lặp lại chính mình.

PV: Kể từ tác phẩm đầu tiên là "Tiếng hát dân công” viết năm 1961, ông đã có tròn 50 năm sáng tác ca khúc chuyên nghiệp. 50 năm vẫn vẹn nguyên niềm đam mê đối với âm nhạc. Kinh nghiệm nuôi dưỡng cảm xúc của ông là gì?

Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn: Có lẽ, tôi luôn viết bằng cảm xúc thật của trái tim mình, những cảm xúc khởi nguồn, bật lên từ cuộc sống. Một cuộc sống thăng trầm của bản thân. Một cuộc sống vận động không ngừng của xã hội. Có lẽ, ngay từ khi bắt đầu bước chân vào con đường này, con đường sáng tác chuyên nghiệp đầy chông gai và thử thách, tôi đã xác định mình sẽ đi theo nó, dành trọn đời mình cho nó. Và tôi hiểu, kỹ thuật sáng tác chỉ làm nên những nốt nhạc, chính cảm xúc của người sáng tác mới viết nên ca khúc, mới thổi vào những chấm đen trên khuông nhạc kia hồn vía thật sự. Còn cảm xúc, có thể có từ đâu và làm sao để nuôi dưỡng nó? Có trong cuộc sống, hãy đi, hãy lắng nghe và trải nghiệm. Hãy vui niềm vui của công chúng. Hãy buồn nỗi buồn của công chúng. Không vay mượn. Không giả tạo. Chắc chắn bạn sẽ có được những tác phẩm thành công.

2. Thế nhưng, ít ai biết, rất nhiều bài hát nổi tiếng của nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn là kết quả của… đơn đặt hàng. “Bài ca không quên”, “Ngôi sao biển”, “Lối nhỏ vào đời”… đều là những bài viết cho các bộ phim, các vở kịch sẵn có. Chỉ có điều, sau khi rời khỏi màn ảnh, rời khỏi sân khấu, chúng lập tức trở thành ca khúc độc lập, với đầy đủ sức sống nội tại của mình. Thế mới biết, viết hay hay không do tài năng của người viết quyết định, chứ không phải bởi hoàn cảnh ra đời của ca khúc.

PV: Dẫu sao mặc lòng, viết ca khúc cho phim hay kịch thì cũng còn dính dáng đến nghệ thuật, có số phận, có bão giông, đồng cảm cũng không quá khó. Nhưng những bài "ngành ca” như "Mùa xuân từ những giếng dầu” thì hẳn sẽ khô và khó viết hơn chứ?

Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn (cười): Phải đính chính ngay là “Mùa xuân từ những giếng dầu” không phải “ngành ca” và càng không phải viết theo đơn đặt hàng. Đó là những giai điệu xuất phát từ sự rung động của cá nhân tôi, một người nghệ sĩ, một người dân trước sự kiện Việt Nam khai thác mỏ dầu, lần đầu tiên, vào năm 1984. Về bài hát này, thì phải ngược dòng thời gian một chút. Năm 1981, tôi cùng đoàn nhạc sĩ của TP HCM đi thực tế Vũng Tàu, đến đơn vị xây dựng cơ sở ban đầu của ngành Dầu khí, chính là Liên doanh Vietsovpetro bây giờ, lúc đó cũng đang giải quyết những công việc “khai hoang” để đặt giàn khoan. Ba năm sau thì có tin Việt Nam khai thác tấn dầu đầu tiên. Thời điểm đó nền kinh tế nước ta đang ở vào giai đoạn khó khăn, cao trào của bao cấp, nên tin này thực sự thắp lên trong lòng người dân Việt Nam niềm hy vọng mới, về một chặng đường phát triển mới của đất nước. Không ai nghĩ là chúng ta có dầu, tôi cũng vậy, nên cảm xúc lúc đó trào dâng lên như sóng biển, cộng thêm những tư liệu sống có được từ chuyến đi thực tế năm 1981, nên tôi liền bắt tay viết “Mùa xuân từ những giếng dầu” và hoàn thành rất nhanh sau đó.

3. Ngay sau khi chào đời, “Mùa xuân từ những giếng dầu” đã có tiếng vang trong đời sống âm nhạc lúc bấy giờ. Gần 30 năm sau, thế hệ người nghe 6X, 7X vẫn còn nhớ như in giai điệu tươi trẻ, khỏe khoắn của ca khúc này qua tiếng hát của ca sĩ Nhã Phương. Gần 30 năm sau, khi ngành Dầu khí đã tiến những bước dài trong sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa của đất nước, công chúng dường như vẫn còn lưu giữ những xúc cảm dạt dào như sóng biển đó của ca khúc này, như là dấu ấn về một thời kỳ có tính bước ngoặt trong lịch sử đất nước và cũng là trong sự nghiệp sáng tác của nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn.

PV: Hình ảnh nào khiến ông tâm đắc nhất từ chuyến đi thực tế giàn khoan của mình? Để sau vài năm, khi hòa nhịp với niềm vui chung của người dân Việt Nam, ngay lập tức khơi nguồn cảm xúc cho sự ra đời của ca khúc này?

Nhạc sĩ Phạm Minh Tuấn: Một xã hội đang chuyển mình mạnh mẽ. Và âm nhạc cũng chuyển động theo. Đối với tôi, ca khúc này là một dấu gạch nối cho hai chặng đường sáng tác của mình, tựa như bản thân tôi cũng đã đi từ “thung lũng đau thương sang cánh đồng vui”, từ sau thời điểm đó, đến “Đường tàu mùa xuân”, đã có thêm một mảng đề tài mới trong các sáng tác của tôi. Điều đáng tự hào, bài hát này dường như cũng là một trong những tác phẩm đặt nền móng cho một dòng chảy mới trong âm nhạc Việt Nam, một trào lưu sáng tác mới: viết về sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa.

Một tác phẩm “không nhiều lời” như phần lớn các sáng tác của Phạm Minh Tuấn, kết cấu hai khổ đơn, có coda (kết bổ sung), giai điệu không cầu kỳ phức tạp, không phô diễn kỹ thuật, nhưng đầy ắp cảm xúc. Không chỉ có một vị trí đặc biệt trong sự nghiệp sáng tác của Phạm Minh Tuấn, “Mùa xuân từ những giếng dầu” còn có một ý nghĩa quan trọng đối với đời sống âm nhạc Việt Nam. Có một dòng chảy mạnh mẽ, vui tươi, có một “mùa xuân hạnh phúc tình yêu” đã được khởi nguồn từ mùa xuân ở giàn khoan như thế. Giải thích vì sao bài hát viết về một thời lại có sức sống vượt thời, nhạc sĩ của “đất nước” cười giản dị: âm nhạc phải khiến cho lòng dân vui, viết đúng lòng dân thì chắc chắn sẽ được đón nhận. Mà với những người dân thời đó, những năm 80, thì dầu thực sự là cứu tinh! Và có lẽ, cho đến bây giờ vẫn thế…

HOÀNG NGUYỄN THANH LÊ (thực hiện)