Methanol: Kẻ giấu mặt gây cháy xe

Chỉ có thể kết luận: sử dụng xăng chất lượng kém, không đảm bảo thì nguy cơ cháy xe tăng lên. Xăng dởm, xăng pha methanol đích ngắm của nhóm nghiên cứu đã lộ diện là nguyên nhân cháy xe.

Hướng tiếp cận chuẩn xác

Đã có ý kiến "chỉ mặt đặt tên” methanol – thành phần “bất minh” trong xăng ở các xe bị cháy. Vậy methanol là loại hóa chất gì? Methanol, còn gọi là methyl alcohol, alcohol gỗ, naphtha gỗ hay rượu mạnh gỗ, là một hợp chất hóa học với công thức phân tử CH₃OH (thường viết tắt MeOH). Đây là rượu đơn giản nhất, nhẹ, dễ bay hơi, không màu, dễ cháy. Methanol là một chất lỏng phân cực và được sử dụng như một chất chống đông, dung môi, nhiên liệu và như là một chất làm biến tính cho ethanol.

Nó cũng được sử dụng để sản xuất diesel sinh học thông qua phản ứng xuyên este hóa. Đáng chú ý là methanol rẻ hơn xăng. Theo các thành viên nhóm nghiên cứu, việc pha thêm methanol vào xăng hoàn toàn có thể xảy ra. Một số nước đã cấm pha chế methanol vào xăng. Hiện giá methanol chưa đến 10.000 đồng/lít, trong khi dùng 15% methanol pha vào xăng A83 là ra xăng A95 sẽ là món lợi khổng lồ nên nghi vấn pha methanol vào xăng để tăng lợi nhuận là có cơ sở. Qua kiểm tra, đã phát hiện có 35/154 mẫu xăng có chứa methanol.

Xăng dởm, xăng pha methanol gây ra vùng nóng cục bộ, tạo điều kiện cho hiện tượng cháy xe xảy ra

Theo TS Nguyễn Ngọc Dũng (Phòng thí nghiệm trọng điểm động cơ đốt trong), sử dụng xăng có pha methanol kém chất lượng và quá ngưỡng sẽ khiến nhiệt độ cục bộ tại khu vực nhớt bôi trơn, thùng xe, khoang động cơ, thùng xăng… tăng 10-20^oC so với sử dụng xăng đúng chuẩn. Trong một số trường hợp, nhiệt độ ống xả khí thải tăng đến 450^oC, nhiệt độ dây điện hay bộ sạc lên đến 70^oC, thùng xe nóng 60-70^oC. Điều này dễ khiến xe bốc cháy nếu gặp vật dễ cháy như pin, điện thoại di động, máy ảnh, nước hoa, keo xịt tóc.

Các ống dẫn nhiên liệu bị lão hóa hoàn toàn, mất khả năng đàn hồi sau 10 ngày ngâm trong xăng dỏm. Nguồn xăng rò rỉ này chạm vào ống xả khói hoặc gặp tia điện thì xe sẽ bốc cháy. Vậy là thủ phạm đã lộ diện rõ hơn trong cuộc nghiên cứu do Trung tâm Nghiên cứu Công nghệ Lọc hóa dầu (RPTC) và Phòng thí nghiệm trọng điểm động cơ đốt trong (đều thuộc Đại học Bách khoa TP HCM) thực hiện từ tháng 1/2012 đến nay.

Hai vấn đề chính được nhóm nghiên cứu chọn lựa để tập trung nghiên cứu là ảnh hưởng của nhiên liệu xăng và ảnh hưởng của các yếu tố kỹ thuật đến sự hình thành nguy cơ cháy xe.

Hơn 400 vụ cháy trong thời gian qua Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ có thể lấy được 56 mẫu nhưng đã kết luận về sự vô can của xăng dầu khiến dư luận không an tâm, nhất là dự kiến phải mất ít nhất 1 năm nữa mới có kết quả. Vì vây, rất hoan nghênh Sở Khoa học và Công nghệ TP HCM đã vào cuộc và bước đầu có kết quả nghiên cứu khả tín.

Xe không tự cháy

Nhóm nghiên cứu sử dụng một chiếc xe Airblade hoàn toàn mới làm đối tượng thực nghiệm, sử dụng nhiều loại xăng khác nhau đang lưu thông trên thị trường là xăng RON 83, 92, 95 và các loại xăng pha chế với hàm lượng methanol, ethanol, aceton khác nhau.

Sau 4 tháng áp dụng nhiều thực nghiệm theo các hướng khác nhau, hai đơn vị nghiên cứu trên đã thống nhất kết luận về nguyên nhân cháy xe. Kết quả nghiên cứu cho thấy, không có sự tự cháy nổ của nhiên liệu khi có mặt của methanol, ethanol và aceton khi không có nguồn nhiệt lớn. Yếu tố dẫn điện của nhiên liệu gây ra hiện tượng chập mạch là không xảy ra.

Tuy nhiên, theo các nhà khoa học thực hiện đề tài này thì sự có mặt của methanol, aceton và ngay cả ethanol với hàm lượng lớn sẽ là nguyên nhân gián tiếp gây ra nguy cơ cháy. Nguyên nhân là khi xe gắn máy sử dụng xăng với hàm lượng methanol cao thì nhiên liệu này làm phân hủy các ống dẫn nhiên liệu, qua thời gian sẽ làm các ống nhiên liệu bị giãn nở, xơ cứng và rò rỉ nhiên liệu. Khi lượng nhiên liệu rò rỉ này gặp nguồn nhiệt lớn sẽ gây cháy xe.

Nhóm nghiên cứu cũng đã thử nghiệm để xác định xem khi sử dụng xăng pha nhiều methanol thì có khu vực nào của xe tăng nhiệt độ cao hay không? Và kết quả thí nghiệm cho thấy việc sử dụng xăng pha methanol hoặc ethanol kém chất lượng sẽ gây ra các vùng nóng cục bộ, một số vị trí trên thân xe như bình xăng, khoang chứa đồ… Việc này làm tăng nguy cơ cháy khi nhiên liệu bị rò rỉ.

Thậm chí là xăng pha nhiều các chất phụ gia trên có thể làm tăng nhiệt độ thùng xăng, đến một mức nào đó thì xăng hóa hơi trong bình xăng hoàn toàn có thể tự cháy trong thùng xăng.

Điều phát hiện gây bất ngờ nhất của nhóm nghiên cứu là số vụ cháy xe tăng theo sản lượng methanol nhập khẩu. Cụ thể, sản lượng methanol nhập khẩu và tiêu thụ tại Việt Nam trong năm 2010 là 90,3 ngàn tấn và năm 2011 là 80,52 ngàn tấn, tăng cao so với năm 2008 nhập 52,35 ngàn tấn và năm 2009 nhập 66,04 ngàn tấn.

Phân tích tình hình nhiên liệu xăng tại Việt Nam thời điểm 2010 – 2011, nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng: trong giai đoạn này, giá thành xăng trên thế giới cao hơn so với Việt Nam. Do vậy, việc kinh doanh xăng dầu mà một sản lượng lớn phải nhập khẩu trong giai đoạn này gặp rất nhiều khó khăn. Từ đó, nhóm nghiên cứu nhận định việc chủ động pha methanol hoặc ethanol chất lượng kém vào xăng để thu lợi nhuận là hoàn toàn có thể xảy ra.

Theo ông Phan Minh Tân thì khi các cơ quan chức năng tiến hành thanh kiểm tra chất lượng xăng dầu tại các cây xăng trên địa bàn TP HCM trong năm 2011 thì tỉ lệ số mẫu xăng không đạt tiêu chuẩn chất lượng, có hàm lượng methanol cao là rất lớn. Nghiên cứu này hoàn toàn không bác bỏ kết luận nguyên nhân cháy xe mà 4 Bộ vừa công bố vào tháng 4. Ông Tân cho biết: “Nghiên cứu của 4 Bộ dựa vào số liệu các xe đã cháy, 65% trường hợp là tìm ra nguyên nhân, 35% chưa tìm ra nguyên nhân. Lấy mẫu xăng của các xe bị cháy đi giám định thì kết quả là xăng đạt chất lượng nên họ kết luận xăng không phải nguyên nhân gây ra các vụ cháy xe trên là có cơ sở”. Nhóm nghiên cứu cho rằng chỉ một lần mua lầm xăng dởm cũng đủ gây hại cho các gioăng, phớt, các chi tiết bằng nhựa trong hệ thống dẫn xăng.

Vậy là rõ, xăng dởm, xăng pha methanol gây ra vùng nóng cục bộ, tạo điều kiện cho hiện tượng cháy xe xảy ra; methanol làm lão hóa, làm hỏng thiết bị dẫn nhiên liệu, gây ra rò rỉ nhiên liệu và làm tăng nguy cơ cháy. Methanol được nhận diện là kẻ dấu mặt đốt xe.

Thọ Vinh